ผ้ามัดหมี่ของไทยพวน อนุรักษ์ผ้าไทย

ที่บ้านหมี่ ลพบุรี

ผ้ามัดหมี่ของไทยพวน อนุรักษ์ผ้าไทย ที่บ้านหมี่ ลพบุรี

ศิลปวัฒนธรรมภูมิปัญญา การทอผ้ามัดหมี่โบราณที่ย้อมด้วยสีธรรมชาติ เช่น สีแดงที่ได้จากครั่ง หรือสีน้ำเงินที่ได้จากคราม ประชาชนส่วนใหญ่ได้เรียนรู้การใช้ชีวิตเพื่ออยู่ร่วมกันในสังคมไทย เมื่อปี 2543 แม่บ้านเกษตรกรที่ทอผ้ามัดหมี่ ได้รวมกลุ่มกันจัดตั้งเป็น “กลุ่มสตรีทอผ้าบ้านพวน” โดยการสนับสนุนจาก องค์การบริหารส่วนตำบล (อบต.) การศึกษานอกโรงเรียน (กศน.) สำนักงานเกษตรอำเภอบ้านหมี่ และภาคเอกชน ปัจจุบันสมาชิกเป็นคนชุมชนเดียวกันหรือใกล้กัน
การรวมกลุ่ม เพื่อให้สมาชิกทุกคนมีส่วนร่วมในการทอผ้ามัดหมี่ เป็นการอนุรักษ์และสืบทอดศิลปวัฒนธรรมของบรรพบุรุษ ร่วมกันพัฒนาผลิตภัณฑ์ผ้ามัดหมี่ ให้ได้ลวดลายหรือรูปแบบแปลกใหม่ที่ได้คุณภาพ ได้ผืนผ้าที่งดงามเป็นที่พึงพอใจของตลาดและลูกค้า และสร้างงานรายได้ให้กับครัวเรือนการทำงานรวมกลุ่มกัน กลุ่มสตรีทอผ้าบ้านพวน ได้แบ่งงานกันไปทำตามความถนัด เช่น บางคนถนัดมัดหมี่ เส้นฝ้ายหรือไหม บางคนถนัดด้านกรอไหมหรือทอผ้า และเมื่อสมาชิกทอผ้ามัดหมี่เสร็จแล้ว กลุ่มก็จะรับซื้อไว้และจ่ายเงินให้ตามสัดส่วน หรือให้ตามความงดงามของผ้ามัดหมี่ หรืองานแต่ละชิ้น และจุดเด่นของผ้าแต่ละผืน จะอยู่ที่การมัดหมี่ สีสัน หรือความประณีตในการทอ การมัดหมี่ เป็นการนำเชือกมามัดบนเส้นด้ายฝ้าย หรือเส้นไหมที่จัดมัดไว้เป็นกลุ่ม จากนั้นนำมาย้อมสีธรรมชาติ เช่น จากครามจะย้อมได้สีน้ำเงิน หรือจากครั่งจะย้อมได้สีแดง เสร็จแล้วนำเส้นด้ายฝ้าย หรือเส้นไหมที่ย้อม และไปขึ้นกี่ทอเป็นผืนผ้า ตามรูปแบบที่กำหนดก็จะได้ผืนผ้าที่มีลวดลาย สีสันสวยสดงดงาม
ความหมายของการ “มัดหมี่” ก็คือเป็นกรรมวิธีการสร้างสีสันเส้นด้าย หรือเส้นฝ้ายหรือเส้นไหม ด้วยการนำเชือกมา “มัด” เส้นฝ้ายหรือเส้นไหมที่จับไว้เป็นกลุ่มๆ ส่วนคำว่า “หมี่” ก็คือเส้นด้ายฝ้ายหรือเส้นไหม ที่ดูคล้ายๆ เส้นหมี่ และเมื่อมัดแล้วนำไปย้อมสี ผึ่งตากแห้ง จึงเรียกกันว่า “มัดหมี่” เมื่อนำไปทอ ก็จะได้ลวดลายสีสันงดงามบนผืนผ้าการทอ ได้นำเส้นด้ายที่ย้อมสีแล้ว มากรอใส่หลอดด้ายเล็กๆ แล้วนำไปใส่ ในกระสวย นำหลอดหมี่ที่กรอไว้มาพุ่งผ่านเส้นด้ายยืนที่กี่ทอผ้าทีละเส้นกลับไป-มา สมาชิกต้องทอให้ได้ผืนผ้า ที่ปรากฏลวดลายชัดเจนสวยงาม หรือการขึ้นเครือด้ายต้องขึ้นให้ด้ายมีความตึงเสมอกันทุกเส้น เส้นด้ายพุ่ง ที่กำหนดไว้ในแต่ละลายต้องมีความยาวเท่ากับหน้าผ้าพอดี ฝีมือหรือความประณีตการทอต้องให้น้ำหนักมือสม่ำเสมอ เมื่อทอผ้าได้ยาวระดับหนึ่งต้องม้วนผ้าเข้าแกนม้วนผ้า ทุกขั้นตอนการทอนี้เป็นงานทำมือที่ต้องใช้ความชำนาญเป็นพิเศษ จึงจะได้ผืนผ้ามัดหมี่คุณภาพงดงาม
จุดเด่นของผ้ามัดหมี่คือ การได้อวดลวดลายโบราณ ลายพระปรางค์สามยอด ดอกทานตะวัน หรือ ลายลิง ที่เป็นเอกลักษณ์ของจังหวัดลพบุรี ผ้ามัดหมี่ทุกชิ้นล้วนมีความประณีตมีความงดงาม เป็นงานทำมือทั้งสิ้น ใช้เวลาผลิตที่แตกต่างกัน ความยากง่ายขึ้นอยู่กับลวดลายที่ออกแบบไว้ บางชิ้นใช้เวลาผลิตนาน 10 วันจึงจะได้ผ้ามัดหมี่ที่งดงาม มีหลายรูปแบบ ทอผ้า บ้านพวน ด้วยคุณภาพทุกผืนผ้า